Koenzim Q10 Nedir? Sporcular için Koenzim Q10’un Önemi

Koenzim Q10 Nedir?​

Koenzim Q10, yağda çözünebilen bir bileşiktir. Vitamin benzeri bir bileşik olan koenzim Q10, vücudun enerji üretiminde ve hücre korunmasında büyük öneme sahiptir. Kalp, böbrek, karaciğer ve pankreas, koenzim Q10’in en yüksek seviyelerde bulunduğu organlardır. Bu bileşik, hücre enerji transferinde yer alır ve ATP yaparak enerji üretilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda hücrelerde oksidatif strese karşı koruma sağlayarak bir tür antioksidan görevi üstlenir.
Bilimsel adıyla ubiquinon olan koenzim Q10’in en belirgin özelliği mitokondrilerde yüksek konsantrasyonlarda bulunmasıdır. Koenzim Q10, antioksidan özelliklere sahiptir ve serbest radikallere karşı koruma sağlamaya yardımcı olur. Hem vücutta sentezlenebilen hem de besin kaynaklarından alınabilen bu bileşiğin vücuttaki seviyeleri yaşlandıkça azalma eğilimindedir. Tüm bu özellikleri nedeniyle koenzim Q10, vücuttaki birçok temel fonksiyon için ihtiyaç duyulan bir bileşik olarak kabul edilir.

Koenzim Q10 Ne İşe Yarar?​

Koenzim Q10, vücuttaki birçok kritik fonksiyonda görev alır. Oksidatif stres, düzenli hücre işleyişi gibi durumlara müdahale edebilen koenzim Q10, bu özelliği sayesinde birçok sağlık durumuna katkıda bulunma niteliğine sahiptir. Vücuda birçok fayda sağlaması yönüyle koenzim Q10 seviyelerinin düşük olması bazı kronik hastalıklarla ilişkilendirilmiştir.
Migren, Parkinson, yüksek tansiyon, bazı kalp hastalıkları, romatoid artrit, fibromiyalji ve diyabet gibi hastalıkların tedavilerinde koenzim Q10 olumlu etkilere sahiptir. Yapılan araştırmalar bu bileşiğin kalp yetmezliği semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olduğunu, kolesterol üzerinde olumlu etkilerinin bulunduğunu, kas zayıflığı ve ağrılarını hafifletebileceğini, migrene bağlı baş ağrılarının sıklığını azaltabileceğini ve fiziksel performansı hissedilir ölçüde yükseltebileceğini göstermiştir. Bazı öngörüler için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da koenzim Q10 genel olarak vücudun işleyişine olumlu katkıları olan bir bileşik olarak kabul edilir.

Koenzim Q10 Faydaları​

Kalp Yetmezliği Tedavisinde Kullanılabilir​

Yapılan araştırmalar, koenzim Q10’in kalp fonksiyonlarını iyileştirmeye yardımcı olabileceğini ve kardiyovasküler rahatsızlıkların riskini azaltabileceğini gösterir. Özellikle kalp yetmezliğinin tedavisi üzerindeki etkileri halen araştırılır. Koenzim Q10 ile ilgili yapılan 7 incelemeden çıkan analize göre kalp yetmezliği olan kişilerde bu bileşiğin yararlı olabileceği sonucu çıkmıştır.
14 farklı araştırmaya göre kalp yetmezliği olan kişilerin egzersiz kapasitelerinde büyük bir değişim görülmüştür. Dolayısıyla koenzim Q10, kalp yetmezliğinin tedavisine yardımcı olabilen, enerji üretimi seviyelerini normalleştirebilen, oksidatif hasarı azaltabilen ve kalp fonksiyonlarını iyileştirebilen önemli bir bileşiktir.

Kalp Krizi Sonrası Tedavi Sürecine Destek Olabilir​

Bazı klinik çalışmalar, kalp krizi geçirdikten sonraki 3 gün içerisinde koenzim Q10 takviyesi alan kişilerin tekrar kriz geçirme ve ağrı yaşama riskini azalttığını göstermiştir. Koenzim Q10 kullananların takviye almayanlara göre kriz sonrasında daha sağlıklı bir yaşam sürdüklerini gösteren bu çalışmanın kesinliği için ek çalışmalara ihtiyaç duyulsa da bu bileşiğin kalp rahatsızlıklarına iyi gelebileceği birçok araştırma tarafından desteklenmiştir.

Doğurganlığı Artırabilir​

Kadınların yumurtalarının kalitesi ve miktarı belli bir yaşa kadar artarken bir yaştan sonra ise azalma eğilimindedir. Bu durum da doğurganlığın düşmesine sebep olur. Vücudun doğal yollarla koenzim Q10 üretimi de yaşla birlikte azalmaya başlar. Dolayısıyla bu bileşik, kadınlarda doğurganlık üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Koenzim Q10 üretiminin yaşlandıkça azalmasıyla birlikte yumurtaların oksidatif hasardan korunması da azalır.
Düzenli olarak koenzim Q10 takviyesi almak, yumurta kalitesini artırabilir ve doğurganlığı iyileştirebilir. Yine aynı şekilde erkeklerde de spermlerin kalitesi yaşa bağlı düşebilir. Koenzim Q10 takviyesi, oksidatif hasar riskini azaltarak kadınlarda yumurta; erkeklerde ise sperm kalitesinde belirgin farklar görmeye yardımcı olabilir.

Cildin Sağlıklı Bir Şekilde Yaşlanmasına Yardımcı Olabilir​

Yaşlanmayla birlikte ciltte büyük değişimler yaşanır. Bu değişimler üzerinde de koenzim Q10’in etkileri bulunur. Hormonal dengesizlikler ve hücresel hasarlar sonucunda ciltteki nem oranı azalır. Aynı zamanda cilt katmanları giderek daha fazla incelebilir. Dolayısıyla cildin çevresel etmenlerden korunmaya daha fazla ihtiyacı vardır.
İnsanlar ve hayvanlar üzerinde yapılan bazı araştırmalar, koenzim Q10’i direkt olarak cilde uygulamanın faydalı olabileceğini gösterir. Bu uygulama, ultraviyole ışınlar nedeniyle meydana gelen oksidatif hasarın azaltılmasında etkiye sahiptir. Kırışıklıkların derinliği de koenzim Q10’i direkt olarak cilde uygulama sonucunda azalabilir.

Diyabeti Yönetmeye Yardımcı Olabilir​

Düzenli olarak koenzim Q10 takviyesi almak kalp sağlığıyla birlikte kan şekeri üzerinde de önemli etkilere sahiptir. Bazı ön çalışmalar, koenzim Q10’in diyabetli kişilerde kan şekerinin dengelenmesine ve yüksek tansiyonun yönetilmesine yardımcı olduğunu göstermiştirİ Bu konuda yapılan bazı çalışmalarda ise belirgin bir etkiyle karşılaşılmamıştır. Dolayısıyla koenzim Q10 ve diyabet ilişkisinin kesinleşmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Migrene Bağlı Baş Ağrısını Hafifletmeye Katkı Sağlayabilir​

Mitokondriyal fonksiyonların anormalleşmesi beyin hücrelerinde enerjinin düşmesine yol açabilir. Yaşanan bu anormallik sonucunda daha sık migren atakları yaşamak olasıdır. Koenzim Q10 ise hücrelerin mitokondrilerinde yaşayan bir bileşik. Bu nedenle sık tekrarlayan migren atakları üzerinde etki sahibi olabilir.
Yapılan 5 ayrı araştırmanın incelenmesi sonucunda çocuk ve yetişkinlerde koenzim Q10, migren ataklarının sıklığını ve süresini azaltmaya yardımcı olmuştur. 2017 yılında yapılan bir başka çalışma ise takviyelerin baş ağrılarının yoğunluğu ve şiddeti üzerinde etkisi olduğunu göstermiştir.

Kanseri Önlemede Rol Oynayabilir​

Koenzim Q10 üzerinde yapılan bazı çalışmalar, bu bileşiğin kanser hücrelerinin büyümesini engelleyebileceğini göstermiştir. Bu çalışmalardan elde edilen bir başka bilgi ise kanserli kişilerde koenzim Q10 seviyesinin normalin altında olduğudur. Koenzim Q10 seviyelerinin düşük olması meme ve prostat başta olmak üzere bazı kanser türlerinin görülme riskini artırabilir. Koenzim Q10 henüz bir kanser tedavi aracı olarak görülmese bile bu konuda yoğun çalışmalar devam etmektedir.

Beyin Fonksiyonlarını İyileştirebilir​

Beyin, yüksek yağ asidi içeriğine sahiptir. Aynı zamanda oksijen talebi de çok yüksektir. Bu nedenle oksidatif hasara karşı diğer organlara oranla çok daha fazla hassastır. Beyin üzerinde yaşanan oksidatif stres, hafızayı, bilişsel ve fiziksel özellikleri direkt olarak etkiler. Mitokondriyal fonksiyon, yaşla birlikte azalarak beyin hücrelerinin ölümüne yol açabilir. Bu da Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıklarla karşılaşma riskini artırabilir.
Hayvanlar üzerinde 2019 ve 2021 yılında yapılan bazı çalışmalar, koenzim Q10’in tüm bu durumlar üzerinde etkili olabileceğini göstermiştir. Koenzim Q10, beyin üzerindeki zararlı bileşikleri azaltabilirken aynı zamanda bu Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıkların ilerlemesini de yavaşlatabilir. Bu konuda insanlar üzerinde çeşitli çalışmalar yapılmasına ihtiyaç vardır.

Akciğerleri Koruyabilir​

Koenzim Q10 seviyesinin düşmesiyle birlikte akciğerlerde de oksidatif hasarla karşılaşılabilir. Bu durum, KOAH ve astım gibi bazı kronik rahatsızlıkları açığa çıkarabilir. Aynı zamanda antioksidan korumasının zayıflaması da meydana gelebilir. Yapılan bazı araştırmalar, KOAH bulunan kişilerde koenzim Q10 ve kreatin takviyelerinin performans üzerinde etkisi olduğunu göstermiştir.

Egzersiz Performansını Artırabilir​

Enerji üretimi ve oksidatif strese karşı koruma sağladığı için koenzim Q10 sporcuların egzersiz performansını artırma özelliğine sahiptir. Mitokondriyal fonksiyonların anormalleşmesi, kas enerjisini azaltabilen bir durum. Aynı zamanda kasların verimli bir şekilde kasılmasını da engelleyebilir. Bu durum, egzersizi etkili bir şekilde sürdürmeyi zorlaştırır.
Bileşiğin oksidatif stresi azaltma ve mitokondriyal işlevi iyileştirme özelliği, egzersiz performans üzerinde etki sahibidir. Yapılan bir çalışma, koenzim Q10 takviyesi kullanan yarışma aşamasındaki yüzücülerin stres ve hasar belirtilerini azaltabileceğini gösterir. Bunlara ek olarak koenzim Q10, kemoterapinin neden olduğu kalp hasarı, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi rahatsızlıklar üzerinde de faydalı olabilir.

Koenzim Kaynakları​

Koenzim Q10’un doğal besin kaynakları şunlardır:

• Kırmızı et: Özellikle sığır eti, CoQ10 açısından zengindir.
• Tavuk ve Hindi: Bu kümes hayvanları da iyi bir CoQ10 kaynağıdır.
• Yağlı balıklar: Somon, sardalya, uskumru ve alabalık gibi yağlı balıklar da CoQ10 içerir.
• Yer fıstığı: Yer fıstığı, CoQ10’nun bitkisel bir kaynağıdır.
• Brokoli ve ıspanak: Bu sebzeler, bitkisel bazlı CoQ10 kaynakları arasında en popülerleridir.
• Kanola yağı ve soya yağı: Bu yağlar, bitkisel CoQ10 kaynakları arasındadır.
• Tam tahıllar: Tam buğday, yulaf ve arpa gibi tahıllar, CoQ10 kaynaklarındandır.

Ancak, beslenme yoluyla alınan CoQ10 miktarı genellikle vücudun ihtiyaçlarını tam anlamıyla karşılamaz. Bu nedenle, belirli sağlık koşulları veya yaşın ilerlemesiyle birlikte CoQ10 seviyelerini desteklemek için belirli takviyelere başvurulabilir. Eğer CoQ10 takviyesi almayı düşünüyorsanız, bir sağlık profesyonelinin rehberliğinde hareket etmek en iyisidir.

Koenzim Q10 Eksikliği Belirtileri​

Koenzim Q10 eksikliği, başta beyin olmak üzere vücudun her bir noktasını etkileyen bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığın belirtileri yaşa, cinsiyete ve eksikliğin şiddetine göre değişkenlik gösterir. Koenzim Q10 eksikliğinin en önemli belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir:

• Kas zayıflığı (ensefalomiyopati)
• Beyin işlev bozuklukları
• Serebellar ataksi
• Nöbetler
• Anormal göz hareketleri (nistagmus)
• Zihinsel yetersizlik
• İstemsiz kas kasılmaları (distoni)
• Kas tonusu zayıflığı (hipotoni)
• İlerleyici kas sertliği (spastisite)
• Görme kaybı
• Optik sinirlerin veya ışığa duyarlı dokunun bozulması
• Sensörinöral işitme kaybı
• Nefrotik sendrom

Bileşiğin eksikliğinde bu belirtilerin biri veya birkaçı görülebileceği gibi hiçbiriyle karşılaşmama ihtimali de vardır. Belirtilerin yoğunluğu eksikliğin şiddetine göre değişir. Eksiklik artıkça daha yoğun belirtiler görme riski doğar. Koenzim Q10 eksikliği, yaşlılıkla birlikte vücutta doğal olarak görülür. Eksiklik durumunda bir uzmanla görüşmek ve onun tavsiyesi doğrultusunda takviyelerle tedavi olmak son derece önemlidir.

Sporcular için Koenzim Q10’in Önemi​

Koenzim Q10, fiziksel performans, kalp sağlığı ve metabolizma üzerinde önemli etkilere sahiptir. Bu nedenle sporcular için büyük önem kazanır. Güçlü bir bileşik olan koenzim Q10, adenozin trifosfatın (ATP) üretilmesinden sorumludur. Yaptığınız fiziksel aktivitelerin yoğunluğu ve sıklığı arttıkça koenzim Q10’in ürettiği ATP’ye olan ihtiyacınız giderek artar. Dolayısıyla sık antrenman yapmayan kişilere göre sporcuların çok daha fazla koenzim Q10’e ihtiyacı vardır.
Vücudunuzda doğal olarak üretilse de eğer aktif bir sporcuysanız beslenmenize bu bileşiğin bolca bulunduğu gıdaları ekleyebilirsiniz. Özellikle balık, tam tahıllar, sakatatlar, karnabahar ve brokoli başta olmak üzere bazı sebzeler koenzim Q10 bakımından zengindir. Aynı zamanda doktorunuzla görüşerek koenzim Q10 takviyesine ihtiyacınız olup olmadığıyla ilgili bilgi alabilirsiniz.
Vücuttaki birçok temel sürecin düzenlenmesinde önemli bir role sahip olan koenzim Q10’in hücrelerin enerji üretiminden kalp sağlığına kadar birçok noktada kritik işlevi var. Aynı zamanda kas yaralanmalarının hızlı iyileşmesine yardımcı olduğundan sporcular için de öneme sahip. Bu nedenle düzenli olarak vücudunuzun koenzim Q10 seviyelerini baktırabilir ve gerektiği durumda doktor tavsiyesiyle takviye kullanmayı deneyebilirsiniz.
*** Alıntıdır***