Ansolo
Kayıtlı Üye
1. Kara delik nedir, neden oluşur?
Kara delikler çok büyük kütleli olan ve çok güçlü çekim kuvvetleri nedeniyle yakın mesafede bulunan her şeyi yutan kozmik yapılardır.
Ömrünün sonuna doğru yaklaşan yıldızlarda bir süre sonra merkezdeki nükleer tepkimeler kütle çekim kuvvetini dengeleyemez hale gelir, bu nedenle yıldızın tüm kütlesi merkeze doğru çekilmeye başlar. Bir süre sonra tüm kütle bir noktaya toplanmış olur ve yoğunluk inanılmaz arttığından bu kütlenin çevresinde olan her şey, ışık bile, bu yeni oluşan yapının içerisine doğru çekilir.
2.Kara delikler her şeyi yutuyorsa tek bir kara delik tüm evreni yavaş yavaş yutamaz mı?
Yutamaz. Örneğin sizi ele alalım. Tam karşımda oturup kara delikler hakkında bilgi alırken birden kütleniz o kadar küçük bir noktaya sıkışsın ki, kara deliğe dönüşün. Bu durumda "Hadi şimdi de anlat bakalım" cümleleriniz eşliğinde yutulmamak için arkama bakmadan kaçışımı izlemeyi umuyorsanız fena halde yanılıyorsunuz; çünkü üzerimde hiçbir etkiniz olmayacak. Neden? Çünkü kara deliğe dönüşen bir madde kütlesine kütle katmıyor, önceki kütlesi ne ise aynı kütlesine sahip oluyor. Yani siz normal halinizdeyken benim üzerimde ne kadar büyük bir kütle çekim kuvveti uyguluyorsanız, kara deliğe dönüştüğünüzde de aynı miktarda çekim kuvveti uygulayacaksınız; yani neredeyse hiç.
3.Kara deliğe çekilen bir insana neler olur, yaşama şansı var mıdır?
Maalesef hayır. İngiliz astrofizikçi Sir Martin Rees, kara deliğe çekilen bir insana neler olacağı konusunda çok güzel bir terim ortaya atmış: Spagettileşme.
Bu durumda kara deliğe yakın olan tarafınız hangisiyse o tarafınız daha çok çekim kuvvetine maruz kalıyor, dolayısıyla vücudunuz o bölgenizden başlayarak uzadıkça uzuyor, parçalanıyor; ta ki en küçük yapıtaşlarınıza, yani atom altı parçacıklarınıza kadar ayrılıp uzun ince bir çizgi haline gelene kadar. Pek iç açıcı olmasa gerek.
Yaşama şansınız yok ama spagetti olmayı engelleyebilirsiniz. Ancak bunun için devasa bir kara delik bulmanız lazım, hatta bu kara delik o kadar devasa olmalı ki, büyüklüğü neredeyse Güneş Sistemi'mizin boyutlarına varmalı. Bu durumda kara deliğin kalbine, tekilliğe çekilene kadar parçalanmadan yolculuğunuzun tadını çıkarabilirsiniz.
4.Kara deliğe çekilen bir insan veya cisim dışarıdan nasıl görünür?
Bir anı ölümsüzleştirmek için iki alternatifiniz var: Fotoğraflamak, kara deliğe yollamak. Nasıl mı? Anlatalım.
Yüz binlerce yıl sonra büyük büyük torunlarınız yaramazlık yapıp yine büyük büyük torunlarınızın "Gezegenden fazla uzaklaşmayın, seslenince gelin. Üstünüze de bir şey giyin, hava soğuk" sözlerine kulak asmayıp evrenin karanlık köşelerinde oyunlar oynuyor olsun. Bu oyunları sırasında aralarından bir tanesi, varsayalım ki Aslı, bir kara deliğe düşsün.
Bu olaya şahit olan diğer çocuklar dehşet içinde kara deliğin içine çekilen arkadaşlarını izlemeye başlayacak. Aslı'nın kara deliğin içine doğru ilerledikçe gittikçe yavaşladığını görecekler, üstelik gerçekte böyle bir durum söz konusu değilken. Bir süre sonra dışarıdan bakanlar için Aslı o kadar yavaşlayacak ki, artık hareket bile etmiyor gibi gözükecek. Dolayısıyla tam olay ufkunda donmuş vaziyette, gözleri fal taşı gibi açılmış bir halde sonsuza kadar kalmış olacak.Gerçekte ise Aslı olay ufkunu çoktan geçmiş, kara deliğin içinde çoktan yok olmuş olacak.
5.Kara deliğin içerisine düşen bir insan evrenin tüm geleceğini görebilir mi?
Örneğin, Aslı'nın düştüğü kara delik oldukça devasa olsun. Bu durumda Aslı hem parçalanmayabilir, hem de merkeze doğru çok yavaşça çekilebilir. Merkeze çekilip kaybolma süresi ne kadar uzun olursa, dışarıda da o kadar çok zaman geçecek. Bir önceki cevaptan yürümek gerekirse, dışarıdakiler için Aslı'nın giderek yavaşladığını söylemiştik. Bunun nedeni Aslı'dan yayılan fotonların Aslı uzaklaştıkça gözlemcilere daha geç ulaşıyor olması. Dolayısıyla bir noktadan sonra bu geç ulaşan fotonlar nedeiyle, Aslı için 1 saniyede geçen zaman yukarıdakiler için yıllar bile sürebilir. Durumun tersi Aslı için de geçerli, dışarıdaki yıllarca süren zaman Aslı'ya 1 saniyeymiş gibi gelebilir.
Özetle Aslı eğer kara deliğe çok yavaş düşerse, kendisi için oldukça kısa olan bir zaman diliminde evrenin yüzlerce, binlerce, hatta belki milyonlarca yılına tanık olabilir. Ama tüm geleceğini görmesi o kadar kolay değil. Birincisi, düştüğü kara deliğin evrenin son saniyesine kadar yok olmadan kalabilmesi; ikincisi ise bu süreç içerisinde Aslı'nın merkeze hiç düşmeden durabilmesi gerek. Dolayısıyla geleceği görmesi ihtimal dahilinde olsa da, tüm geleceği göremeyeceğini söyleyebiliriz.
6.Kara delikler başka evrenlere veya boyutlara açılan kapılar olabilir mi?
Bu soruya verilebilecek tek cevap var: Neden olmasın? Kara deliklerle ilgili belki de en ilginç fikirlerden biri bu. Yanlışlığını da şimdilik ispatlayamıyoruz, tabi doğruluğunu da. Öyle ki, bizim evrenimizin bile başka bir evrenin veya boyutun içerisindeki bir kara delik olması ihtimal dahilinde.
Tüm bunlar oldukça uçuk ihtimaller. Daha az uçuk bir ihtimale değinmek gerekirse, kara delikler evrenimizde başka bir noktaya açılan kapılar olabilir (daha az uçuk olan ihtimal bile aslında inanılmaz uçuk bir ihtimal anlayacağınız). Hatta kara deliğin bağlandığı diğer noktadaki bölgesine ak delik bile deniliyor, tabi bunlar kanıtlanmış şeyler değil.
Peki bir kara delik evrendeki iki noktayı nasıl bağlayabilir? Şöyle ki, kara delikler çevrelerindeki uzay-zaman dokusunu bükerler. Evreni devasa bir kek gibi düşünün, kekin içerisinde bir sürü fındık parçacıkları olsun ve bu fındık parçacıkları evrendeki farklı farklı noktaları temsil etsin. Şimdi parmağınızı devasa büyük bir kütleye sahip kara delik gibi düşünün, kekin üstüne bastırın. Bastırma işlemini kekin içerisindeki bir fındık parçacığına denk gelene kadar devam ettirin, geldiğinizde durun. İyice rezil etmeye gerek yok keki, amaç sadece ulaşmaktı.
Şimdi ne oldu, daha önce kekin yüzeyinden oldukça derinde olan bir fındık parçacığına parmağınızın kütlesi sayesinde ulaşmış oldunuz. Yani bu devasa kütle kekin içine çökmesine neden olarak evrende bir noktadan diğerine bağladı. Kara deliklerin uzay-zaman dokusuna yaptığı şey de tam olarak bu. Nasıl bir çarşafı iki tarafından tutup gerdikten sonra ağır bir misketi ortasına koyduğunuzda çarşafın merkezi aşağı doğru göçüyorsa, aynı şey kara deliklerle uzay-zaman dokusu için de geçerli.
7.İki kara delik çarpışırsa ne olur?
İki ihtimal var; birincisi, birleşirler. Böylece daha devasa, daha büyük kütleli ve daha da güçlü bir kara delik meydana gelir. İkincisi, birbirlerini savururlar. Bu da gravitasyonel dalgalanmalara neden olur.
Savurma olayı bu iki ihtimal arasında daha şiddetli etkileri olan ihtimal. Öyle ki, savrulan kara delik inanılmaz yüksek bir hızda evrenin derinliklerine doğru yol alırken, geride kalan kara delik müthiş güçlü ve parlak bir ışıma yaymaya başlar. Bu ışımanın binlerce, hatta on binlerce yıl boyunca devam edebileceği düşünülüyor. Varın gerisini siz düşünün.
ALINTI.
Kara delikler çok büyük kütleli olan ve çok güçlü çekim kuvvetleri nedeniyle yakın mesafede bulunan her şeyi yutan kozmik yapılardır.
Ömrünün sonuna doğru yaklaşan yıldızlarda bir süre sonra merkezdeki nükleer tepkimeler kütle çekim kuvvetini dengeleyemez hale gelir, bu nedenle yıldızın tüm kütlesi merkeze doğru çekilmeye başlar. Bir süre sonra tüm kütle bir noktaya toplanmış olur ve yoğunluk inanılmaz arttığından bu kütlenin çevresinde olan her şey, ışık bile, bu yeni oluşan yapının içerisine doğru çekilir.
2.Kara delikler her şeyi yutuyorsa tek bir kara delik tüm evreni yavaş yavaş yutamaz mı?
Yutamaz. Örneğin sizi ele alalım. Tam karşımda oturup kara delikler hakkında bilgi alırken birden kütleniz o kadar küçük bir noktaya sıkışsın ki, kara deliğe dönüşün. Bu durumda "Hadi şimdi de anlat bakalım" cümleleriniz eşliğinde yutulmamak için arkama bakmadan kaçışımı izlemeyi umuyorsanız fena halde yanılıyorsunuz; çünkü üzerimde hiçbir etkiniz olmayacak. Neden? Çünkü kara deliğe dönüşen bir madde kütlesine kütle katmıyor, önceki kütlesi ne ise aynı kütlesine sahip oluyor. Yani siz normal halinizdeyken benim üzerimde ne kadar büyük bir kütle çekim kuvveti uyguluyorsanız, kara deliğe dönüştüğünüzde de aynı miktarda çekim kuvveti uygulayacaksınız; yani neredeyse hiç.
3.Kara deliğe çekilen bir insana neler olur, yaşama şansı var mıdır?
Maalesef hayır. İngiliz astrofizikçi Sir Martin Rees, kara deliğe çekilen bir insana neler olacağı konusunda çok güzel bir terim ortaya atmış: Spagettileşme.
Bu durumda kara deliğe yakın olan tarafınız hangisiyse o tarafınız daha çok çekim kuvvetine maruz kalıyor, dolayısıyla vücudunuz o bölgenizden başlayarak uzadıkça uzuyor, parçalanıyor; ta ki en küçük yapıtaşlarınıza, yani atom altı parçacıklarınıza kadar ayrılıp uzun ince bir çizgi haline gelene kadar. Pek iç açıcı olmasa gerek.
Yaşama şansınız yok ama spagetti olmayı engelleyebilirsiniz. Ancak bunun için devasa bir kara delik bulmanız lazım, hatta bu kara delik o kadar devasa olmalı ki, büyüklüğü neredeyse Güneş Sistemi'mizin boyutlarına varmalı. Bu durumda kara deliğin kalbine, tekilliğe çekilene kadar parçalanmadan yolculuğunuzun tadını çıkarabilirsiniz.
4.Kara deliğe çekilen bir insan veya cisim dışarıdan nasıl görünür?
Bir anı ölümsüzleştirmek için iki alternatifiniz var: Fotoğraflamak, kara deliğe yollamak. Nasıl mı? Anlatalım.
Yüz binlerce yıl sonra büyük büyük torunlarınız yaramazlık yapıp yine büyük büyük torunlarınızın "Gezegenden fazla uzaklaşmayın, seslenince gelin. Üstünüze de bir şey giyin, hava soğuk" sözlerine kulak asmayıp evrenin karanlık köşelerinde oyunlar oynuyor olsun. Bu oyunları sırasında aralarından bir tanesi, varsayalım ki Aslı, bir kara deliğe düşsün.
Bu olaya şahit olan diğer çocuklar dehşet içinde kara deliğin içine çekilen arkadaşlarını izlemeye başlayacak. Aslı'nın kara deliğin içine doğru ilerledikçe gittikçe yavaşladığını görecekler, üstelik gerçekte böyle bir durum söz konusu değilken. Bir süre sonra dışarıdan bakanlar için Aslı o kadar yavaşlayacak ki, artık hareket bile etmiyor gibi gözükecek. Dolayısıyla tam olay ufkunda donmuş vaziyette, gözleri fal taşı gibi açılmış bir halde sonsuza kadar kalmış olacak.Gerçekte ise Aslı olay ufkunu çoktan geçmiş, kara deliğin içinde çoktan yok olmuş olacak.
5.Kara deliğin içerisine düşen bir insan evrenin tüm geleceğini görebilir mi?
Örneğin, Aslı'nın düştüğü kara delik oldukça devasa olsun. Bu durumda Aslı hem parçalanmayabilir, hem de merkeze doğru çok yavaşça çekilebilir. Merkeze çekilip kaybolma süresi ne kadar uzun olursa, dışarıda da o kadar çok zaman geçecek. Bir önceki cevaptan yürümek gerekirse, dışarıdakiler için Aslı'nın giderek yavaşladığını söylemiştik. Bunun nedeni Aslı'dan yayılan fotonların Aslı uzaklaştıkça gözlemcilere daha geç ulaşıyor olması. Dolayısıyla bir noktadan sonra bu geç ulaşan fotonlar nedeiyle, Aslı için 1 saniyede geçen zaman yukarıdakiler için yıllar bile sürebilir. Durumun tersi Aslı için de geçerli, dışarıdaki yıllarca süren zaman Aslı'ya 1 saniyeymiş gibi gelebilir.
Özetle Aslı eğer kara deliğe çok yavaş düşerse, kendisi için oldukça kısa olan bir zaman diliminde evrenin yüzlerce, binlerce, hatta belki milyonlarca yılına tanık olabilir. Ama tüm geleceğini görmesi o kadar kolay değil. Birincisi, düştüğü kara deliğin evrenin son saniyesine kadar yok olmadan kalabilmesi; ikincisi ise bu süreç içerisinde Aslı'nın merkeze hiç düşmeden durabilmesi gerek. Dolayısıyla geleceği görmesi ihtimal dahilinde olsa da, tüm geleceği göremeyeceğini söyleyebiliriz.
6.Kara delikler başka evrenlere veya boyutlara açılan kapılar olabilir mi?
Bu soruya verilebilecek tek cevap var: Neden olmasın? Kara deliklerle ilgili belki de en ilginç fikirlerden biri bu. Yanlışlığını da şimdilik ispatlayamıyoruz, tabi doğruluğunu da. Öyle ki, bizim evrenimizin bile başka bir evrenin veya boyutun içerisindeki bir kara delik olması ihtimal dahilinde.
Tüm bunlar oldukça uçuk ihtimaller. Daha az uçuk bir ihtimale değinmek gerekirse, kara delikler evrenimizde başka bir noktaya açılan kapılar olabilir (daha az uçuk olan ihtimal bile aslında inanılmaz uçuk bir ihtimal anlayacağınız). Hatta kara deliğin bağlandığı diğer noktadaki bölgesine ak delik bile deniliyor, tabi bunlar kanıtlanmış şeyler değil.
Peki bir kara delik evrendeki iki noktayı nasıl bağlayabilir? Şöyle ki, kara delikler çevrelerindeki uzay-zaman dokusunu bükerler. Evreni devasa bir kek gibi düşünün, kekin içerisinde bir sürü fındık parçacıkları olsun ve bu fındık parçacıkları evrendeki farklı farklı noktaları temsil etsin. Şimdi parmağınızı devasa büyük bir kütleye sahip kara delik gibi düşünün, kekin üstüne bastırın. Bastırma işlemini kekin içerisindeki bir fındık parçacığına denk gelene kadar devam ettirin, geldiğinizde durun. İyice rezil etmeye gerek yok keki, amaç sadece ulaşmaktı.
Şimdi ne oldu, daha önce kekin yüzeyinden oldukça derinde olan bir fındık parçacığına parmağınızın kütlesi sayesinde ulaşmış oldunuz. Yani bu devasa kütle kekin içine çökmesine neden olarak evrende bir noktadan diğerine bağladı. Kara deliklerin uzay-zaman dokusuna yaptığı şey de tam olarak bu. Nasıl bir çarşafı iki tarafından tutup gerdikten sonra ağır bir misketi ortasına koyduğunuzda çarşafın merkezi aşağı doğru göçüyorsa, aynı şey kara deliklerle uzay-zaman dokusu için de geçerli.
7.İki kara delik çarpışırsa ne olur?
İki ihtimal var; birincisi, birleşirler. Böylece daha devasa, daha büyük kütleli ve daha da güçlü bir kara delik meydana gelir. İkincisi, birbirlerini savururlar. Bu da gravitasyonel dalgalanmalara neden olur.
Savurma olayı bu iki ihtimal arasında daha şiddetli etkileri olan ihtimal. Öyle ki, savrulan kara delik inanılmaz yüksek bir hızda evrenin derinliklerine doğru yol alırken, geride kalan kara delik müthiş güçlü ve parlak bir ışıma yaymaya başlar. Bu ışımanın binlerce, hatta on binlerce yıl boyunca devam edebileceği düşünülüyor. Varın gerisini siz düşünün.
ALINTI.
