Hızır, Türkçe’de yeşil dal veya yeşili çok olan yer gibi anlamlara gelmektedir, bereket ve bolluğun sembolüdür. Rivayetlere göre “el hadır ve ya el hıdır” olarak karşımıza çıkan Hızır'ın gezdiği ve gittiği yerlere bereket ve bolluk saçtığı, oturduğu yer kuru bile olsa altından otların yeşerdiği, onun bu üstün özelliklerine gönülden inanarak kendisi çağrıldığında herkesi tüm sıkıntılardan kurtaracağı inancı hâkimdir. Âbı hayattan, yani hayat suyundan içmiş olan Hıdrellez (Hızır ve îlyas) ölmezliğe erişmiştir. Zaman zaman onlar dünyayı ziyaret etmekte, kendilerini tanıtmadan insanların arasına karışmakta, onlarla beraber bulunmakta ve sevdiklerine iyilik yapmaktadır. Hızır’ın karada, İlyas’ın ise denizde yardım isteyen kimselerin yardımlarına koştuğuna inanılır. Türklere göre Hızır, bolluğu bereketi getiren boz atlı yol iyesidir. Hızır’ın gelmesi Göktanrı inanışına göre, baharın, iyiliğin ve her türlü güzelliğin gelişinin, kötülüğün yok oluşunun sembolüdür. Anadolu halkı genel olarak Hızır’ı peygamber olarak kabul etmektedir. Bu yüzdendir ki onu “Hızır aleyhisselam, Hızır nebi veya Hızır peygamber” gibi isimlerle anmaktadırlar. Hızır kimdir? sorusuna Anadolu halkının verdiği cevabı iki ana başlık altında değerlendirmek mümkündür. Birincisi, Hızır darda kalanların yardımına koşan mübarek bir zattır. İkincisi ise, insanlara servet, bereket ve kâinata yeniden hayat veren bir kudrettir.
Hz. Hızır’ın yeryüzünü gezdiğine inanılan 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan geceye Hıdrellez adı verilmektedir. Genellikle 6 Mayıs günü kutlanan ve halk takviminde yazın başlangıcı olarak kabul edilen Hıdrellez ile ilgili türlü inanışlar ve adetler Hızır inanışına yüklenen ikinci niteliğine bağlanmaktadır. Bu gün sadece Aleviler tarafından değil aynı zamanda Sünni, Süryani ve Yahudiler tarafından da değişik etkinliklerle kutlanmaktadır. Nitekim Anadolu Alevileri, Hızır geldiğine inanılan geceden bir hafta önce evlerini temizler, işe yaramayan eşyalarını evlerinden çıkarır, giyim ve kuşamlarının temiz ve düzenli olmasına özen gösterirler. Hızır’ın; yetim, yoksul veya fakir kılığında evleri üç gün peş peşe ziyaret ettiği inancı bağlamında Aleviler, Hızır’ın gezdiği günler olduğunu düşündükleri günlerde Hızır orucu tutarlar ve bu davranışları ile yoksul kılığına bürünen Hızır gibi olduklarını, dolayısıyla nefislerini öldürdüklerini sembolize etmeye çalışırlar.
Alıntı
Hz. Hızır’ın yeryüzünü gezdiğine inanılan 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan geceye Hıdrellez adı verilmektedir. Genellikle 6 Mayıs günü kutlanan ve halk takviminde yazın başlangıcı olarak kabul edilen Hıdrellez ile ilgili türlü inanışlar ve adetler Hızır inanışına yüklenen ikinci niteliğine bağlanmaktadır. Bu gün sadece Aleviler tarafından değil aynı zamanda Sünni, Süryani ve Yahudiler tarafından da değişik etkinliklerle kutlanmaktadır. Nitekim Anadolu Alevileri, Hızır geldiğine inanılan geceden bir hafta önce evlerini temizler, işe yaramayan eşyalarını evlerinden çıkarır, giyim ve kuşamlarının temiz ve düzenli olmasına özen gösterirler. Hızır’ın; yetim, yoksul veya fakir kılığında evleri üç gün peş peşe ziyaret ettiği inancı bağlamında Aleviler, Hızır’ın gezdiği günler olduğunu düşündükleri günlerde Hızır orucu tutarlar ve bu davranışları ile yoksul kılığına bürünen Hızır gibi olduklarını, dolayısıyla nefislerini öldürdüklerini sembolize etmeye çalışırlar.
Alıntı