joys
Kayıtlı Üye
Erlik Cinsiyetle Değil, Kişilikle Kazanılır
Mevlâna, Mesnevî'de Hz. Süleyman'a iman ederek saltanatını terk eden Saba Melikesi Belkıs için: Belkıs'a yüzlerce rahmet olsun. Allah, ona yüzlerce erkeğin aklını vermişti (II/1601) sözleriyle bu konudaki görüşünü belirtir. Buna göre, bedenin veya görünüşün bir parçası olan cinsiyet, insan olma konusunda önem taşımaz. Çünkü merdî kelimesiyle ifade edilen; erlik veya insanlık sakalla, bıyıkla olmaz: Erlik budur işte. Allah Kuran'da kimlere er dedi?
Sakalını tarar, ben ileri gelen biriyim demek ister. Doğru, ileri gelensin ama ölüme ve gama!
Kendine gel de sakaldan vazgeç, kendine bir yol tut, bu benliği, bu teşvişi bırak.
Bu suretle de âşıklar için gülsuyu kesil, gül bahçesine kılavuz ol, öne düş. (V/3345–3349)
Erlikten nasip alamamış nice erkekler vardır ki erkek cinsinden olmak onlara bir kazanç sağlamamıştır:
Eğer onun işaretlerine burun büküyorsan kendini erkek mi sanıyorsun? Dikkat edersen anlarsın ki kadınsın! (I/944)
Onu vurmak isterken atlı bağırdı: “Ben cüssece iriyim ama hakikatte zayıf bir adamım.
Sakın benim iriliğime bakma, savaş zamanı kocakarıdan da aşağıyım”
Okçu; “Haydi git, iyi ki söyledin, yoksa korkumdan seni vuracaktım” dedi.
Nice adamlar vardır ki erkek olmadıklarından ellerinde kılıç olduğu halde karşıdaki silâhla tepelenmişlerdir.
Kendi kendilerine kaldılar mı er kesilirler. Fakat savaşta, evdeki karılara dönerler. (III/4003)
Erlik, adamlık veya insanlık diye adlandırılan vasıf; nefsin elinden kurtulmak, akıl sahibi olmak, kötü ahlâktan arınmak ve ruha hak ettiği değeri vermekle kazanılır. Bu özelliklere sahip olan kişi, erlik gücüne sahiptir; kadın veya erkek olması önemli değildir:
Onda erkek eşeklerin gücü, kuvveti yoktu. Fakat peygamberlerin erliği vardı.
Hışmı, şehveti, hırsı terk etmek; erliktir. Bu, peygamberlik damarıdır.
Söyle, damarında eşek erliği olmasın da Allah onu daima ulu beylerbeyi diye çağırsın.
Allah'tan uzak merdut bir diri olmaktansa, Allah'ın görüp gözettiği bir ölü olmam daha yeğ.
Şu erliğin içi, sırrıdır; öbürü deriden ibaret. O, adamı cennete götürür, bu cehenneme! (V/4025–4029)
İnsanlık şuuruna ulaşmak, gerçek anlamda insan olmak er kişilerin harcıdır. Ancak bu erlik cinsiyetle değil, şahsiyetle elde edilir. Mevlâna'nın bu konudaki görüşü:“Er vardır, hatun kişidir; hatun vardır, er kişidir” şeklindedir.
Kim, erliğe hazırlanmamış, er olmamışsa o dişilik, öbür âlemde surete bürünür.
O gün adalet günüdür. Adalet, her şeyi lâyık olduğu yere koymaktır. Ayakkabı ayağındır, külâh başın. (VI/ 1883–1887)
Ruhun Müennes veya Müzekker (Erkek veya dişi) Vasfı Yoktur
İnsana insan olma vasfını kazandıran, diğer canlılardan üstün sayılmasına sebep olan değer; aklın ve gönlün efendisi olan ruhtur. Kulluk sorumluluğunun emanet edildiği insan; İlahî bir kaynaktan gelen ruhun da erkeği veya dişisi yoktur:
Ey canı biz ve ben kaydından kurtulan! Ey erkekte, kadında söze ve vasfa sığmaz ruh!
Erkek, kadın kaydı kalkıp bir olunca o bir, sensin. Birler de aradan kalkınca kalan yalnız sensin. (I/1785–1786)
Fakat canın müenneslikten pervası yok. Çünkü ruhun ne erkekle bir alakası var, ne kadınla!
Müzekkerden de yükselir, müennesten de. Bu, kurudan yaştan meydana gelen ruh(-ı hayvanî) değildir ki.
Gökten, yerden nice sular çektin de vücudun böyle semirdi.
Mademki canın sırrı, mahiyeti; insana hayrı, şerri haber vermede... Şu halde hakikatten kimin daha ziyade haberi varsa o, daha canlıdır. (VI/148–149)
Mevlâna'nın şu sözleri bu konuyu kesin olarak noktalar:
Allah, kimi gönül makamına vâsıl ederse o kişide ten cinsiyeti kalmaz.
Mevlâna, Mesnevî'de Hz. Süleyman'a iman ederek saltanatını terk eden Saba Melikesi Belkıs için: Belkıs'a yüzlerce rahmet olsun. Allah, ona yüzlerce erkeğin aklını vermişti (II/1601) sözleriyle bu konudaki görüşünü belirtir. Buna göre, bedenin veya görünüşün bir parçası olan cinsiyet, insan olma konusunda önem taşımaz. Çünkü merdî kelimesiyle ifade edilen; erlik veya insanlık sakalla, bıyıkla olmaz: Erlik budur işte. Allah Kuran'da kimlere er dedi?
Sakalını tarar, ben ileri gelen biriyim demek ister. Doğru, ileri gelensin ama ölüme ve gama!
Kendine gel de sakaldan vazgeç, kendine bir yol tut, bu benliği, bu teşvişi bırak.
Bu suretle de âşıklar için gülsuyu kesil, gül bahçesine kılavuz ol, öne düş. (V/3345–3349)
Erlikten nasip alamamış nice erkekler vardır ki erkek cinsinden olmak onlara bir kazanç sağlamamıştır:
Eğer onun işaretlerine burun büküyorsan kendini erkek mi sanıyorsun? Dikkat edersen anlarsın ki kadınsın! (I/944)
Onu vurmak isterken atlı bağırdı: “Ben cüssece iriyim ama hakikatte zayıf bir adamım.
Sakın benim iriliğime bakma, savaş zamanı kocakarıdan da aşağıyım”
Okçu; “Haydi git, iyi ki söyledin, yoksa korkumdan seni vuracaktım” dedi.
Nice adamlar vardır ki erkek olmadıklarından ellerinde kılıç olduğu halde karşıdaki silâhla tepelenmişlerdir.
Kendi kendilerine kaldılar mı er kesilirler. Fakat savaşta, evdeki karılara dönerler. (III/4003)
Erlik, adamlık veya insanlık diye adlandırılan vasıf; nefsin elinden kurtulmak, akıl sahibi olmak, kötü ahlâktan arınmak ve ruha hak ettiği değeri vermekle kazanılır. Bu özelliklere sahip olan kişi, erlik gücüne sahiptir; kadın veya erkek olması önemli değildir:
Onda erkek eşeklerin gücü, kuvveti yoktu. Fakat peygamberlerin erliği vardı.
Hışmı, şehveti, hırsı terk etmek; erliktir. Bu, peygamberlik damarıdır.
Söyle, damarında eşek erliği olmasın da Allah onu daima ulu beylerbeyi diye çağırsın.
Allah'tan uzak merdut bir diri olmaktansa, Allah'ın görüp gözettiği bir ölü olmam daha yeğ.
Şu erliğin içi, sırrıdır; öbürü deriden ibaret. O, adamı cennete götürür, bu cehenneme! (V/4025–4029)
İnsanlık şuuruna ulaşmak, gerçek anlamda insan olmak er kişilerin harcıdır. Ancak bu erlik cinsiyetle değil, şahsiyetle elde edilir. Mevlâna'nın bu konudaki görüşü:“Er vardır, hatun kişidir; hatun vardır, er kişidir” şeklindedir.
Kim, erliğe hazırlanmamış, er olmamışsa o dişilik, öbür âlemde surete bürünür.
O gün adalet günüdür. Adalet, her şeyi lâyık olduğu yere koymaktır. Ayakkabı ayağındır, külâh başın. (VI/ 1883–1887)
Ruhun Müennes veya Müzekker (Erkek veya dişi) Vasfı Yoktur
İnsana insan olma vasfını kazandıran, diğer canlılardan üstün sayılmasına sebep olan değer; aklın ve gönlün efendisi olan ruhtur. Kulluk sorumluluğunun emanet edildiği insan; İlahî bir kaynaktan gelen ruhun da erkeği veya dişisi yoktur:
Ey canı biz ve ben kaydından kurtulan! Ey erkekte, kadında söze ve vasfa sığmaz ruh!
Erkek, kadın kaydı kalkıp bir olunca o bir, sensin. Birler de aradan kalkınca kalan yalnız sensin. (I/1785–1786)
Fakat canın müenneslikten pervası yok. Çünkü ruhun ne erkekle bir alakası var, ne kadınla!
Müzekkerden de yükselir, müennesten de. Bu, kurudan yaştan meydana gelen ruh(-ı hayvanî) değildir ki.
Gökten, yerden nice sular çektin de vücudun böyle semirdi.
Mademki canın sırrı, mahiyeti; insana hayrı, şerri haber vermede... Şu halde hakikatten kimin daha ziyade haberi varsa o, daha canlıdır. (VI/148–149)
Mevlâna'nın şu sözleri bu konuyu kesin olarak noktalar:
Allah, kimi gönül makamına vâsıl ederse o kişide ten cinsiyeti kalmaz.